Door mr. Kaj Hollemans, KH Legal Advice (@KHLA2014)
De laatste tijd is er van alles aan de hand rond de thuisteelt van cannabis in Nederland. Eerst even de feiten op een rij. Op grond van artikel 3 van de Opiumwet is alle teelt van hennep verboden. In de praktijk is vooral het aantal planten en de manier waarop thuis wordt geteeld van belang, omdat aan de hand daarvan wordt bepaald of er sprake is van beroeps- of bedrijfsmatige teelt.
5 planten
In de Aanwijzing Opiumwet van het OM staat dat bij een hoeveelheid van 5 wietplanten of minder in beginsel wordt aangenomen dat er geen sprake is van beroeps- of bedrijfsmatige teelt. Deze situatie wordt gelijk behandeld als de situatie waarin sprake is van een geringe hoeveelheid, bestemd voor eigen gebruik. Niet bedrijfsmatige teelt van een geringe hoeveelheid planten, bestemd voor eigen gebruik, heeft geen prioriteit qua opsporing, als de verdachte volwassen is. Met andere woorden: de teelt van 5 wietplanten of minder is verboden, maar wordt meestal niet strafrechtelijk vervolgd door het OM. De wietplanten worden wel in beslag genomen, als ze worden aangetroffen door de politie.
Het OM mag dan in de meeste gevallen besluiten om niet over te gaan tot strafrechtelijke vervolging, er verschijnen nog steeds berichten in de media over buitensporig optreden van de politie als ze op een balkon of in de tuin een paar wietplanten aantreffen. Ook al vindt er volgens de Aanwijzing Opiumwet geen gerichte opsporing plaats, de politie denkt daar blijkbaar anders over. De hobby van menig thuisteler, die met liefde en passie een paar wietplanten verzorgt die bestemd zijn voor eigen gebruik, wordt ruw verstoord door de Hermandad die met groot machtsvertoon binnenvalt en de wietplanten uit tuinen en potten rukt.
Kweekkas
Als een thuisteler gebruik maakt van een geïsoleerde kweekkas, met ledlampen en hydrocultuur, dan bevindt hij zich meteen in de gevarenzone, omdat in dat geval wordt aangenomen dat er sprake is van beroeps- of bedrijfsmatig handelen, ongeacht het aantal planten. Het OM kan dan alsnog overgaan tot strafrechtelijke vervolging, zelfs als er minder dan 5 planten in de kweekkas staan. Niet alleen de wietplanten, maar ook de kweekkas wordt in beslag genomen, als ze worden aangetroffen door de politie.
Burgemeesters
Naast politie en justitie zijn de burgemeesters de laatste tijd steeds strenger geworden als het gaat om het aanpakken van de thuisteelt van cannabis. Op grond van artikel 13b van de Opiumwet kan de burgemeester een pand tijdelijk sluiten als er meer dan 5 gram wiet of 5 wietplanten worden aangetroffen. De wetgever heeft daarbij expliciet gekozen om de grenzen te volgen die in het gedoogbeleid worden gehanteerd.
Het sluiten van een pand valt onder het bestuursrecht: het gaat om het pand, niet om de mensen die er wonen. Het is een bestuurlijke maatregel, bedoeld om de drugshandel vanuit het pand terug te dringen, geen straf. Of de thuisteler en zijn gezin dat ook als zodanig zullen ervaren, als ze op straat komen te staan omdat hun woning voor 3 maanden is gesloten, valt nog te bezien.
Voorbereidingshandelingen
Sinds het begin van dit jaar mogen burgemeesters een pand ook sluiten als er materiaal wordt gevonden dat duidt op drugshandel. Artikel 13b van de Opiumwet is per 1 januari 2019 uitgebreid met strafbare voorbereidingshandelingen die duiden op de productie van drugs. Van dergelijke voorbereidingshandelingen is volgens de Opiumwet sprake bij het voorhanden hebben van bepaalde voorwerpen of stoffen die, vanwege de aard en hoeveelheid of gezien de onderlinge combinatie, geschikt zijn om harddrugs te vervaardigen of bestemd zijn voor grootschalige hennepteelt.
Bijzonder is dat niet meer hoeft te worden aangetoond dat de openbare orde in het geding is. Enkel de aanwezigheid van een bepaalde hoeveelheid drugs of wietplanten in een woning kan al voldoende aanleiding zijn voor de burgemeester om een pand te sluiten.
Omdat het hier om een bestuurlijke maatregel gaat, gelden de regels van het strafrecht niet en komt de bewijslast bij de burger te liggen. Als de burgemeester besluit om een pand te sluiten, kun je in bezwaar gaan bij dezelfde burgemeester die dat besluit heeft genomen. Als dat bezwaar vervolgens ongegrond wordt verklaard, kun je naar de rechter, maar die toetst de sluiting pas achteraf, als de woning al is gesloten.
Doorgeslagen beleid
Onderzoekster Michelle Bruijn van de Rijksuniversiteit Groningen heeft de toepassing van artikel 13b van de Opiumwet onderzocht en kwam tot de conclusie dat burgemeesters soms doorschieten bij de toepassing van deze bevoegdheden. Volgens haar worden woningen te snel gesloten en worden bewoners onterecht hun huis uit gezet. Terecht vraagt zij al jaren aandacht voor dit doorgeslagen beleid. Onlangs heeft zij een interessant stuk gepubliceerd in het Nederlands Juristen Blad over de verruiming van de bevoegdheden op grond van artikel 13b van de Opiumwet. Volgens haar is uit eerder onderzoek gebleken dat de toepassing van de sluitingsbevoegdheid gepaard gaat met forse beperkingen van grondrechten en dat de rechtsbescherming soms onvoldoende is. Door de verdere verruiming van de bevoegdheden om een pand te sluiten zal dit alleen maar erger worden.
Gedoogbeleid
Grootschalige, illegale criminaliteit ontwricht de samenleving en moet worden aangepakt. Daarvoor is een bepaald wettelijk instrumentarium nodig. Daar is niemand op tegen. Het wordt alleen een ander verhaal als de overheid deze instrumenten gebruikt om onschuldige burgers aan te pakken die thuis een paar wietplanten willen telen die zijn bestemd voor eigen gebruik. Daar zijn die bevoegdheden niet voor bedoeld en daarvoor mogen ze niet worden ingezet. Dat is détournement de pouvoir, ofwel machtsmisbruik.
Het Nederlandse gedoogbeleid rond cannabis is verworden tot een farce. De regel dat iemand thuis een paar wietplanten mag telen voor eigen gebruik is ooit bedacht om de georganiseerde criminaliteit tegen te gaan. Tegenwoordig worden onschuldige burgers die besluiten om zelf cannabis te gaan telen door de overheid behandeld als criminelen, de politie neemt de wietplanten in beslag en ze lopen ook nog eens het risico dat ze hun huis uit worden gezet.
Het gedoogbeleid rond de thuisteelt van cannabis moet drastisch worden herzien. Alleen op die manier kan de grootschalige, illegale hennepteelt en de daaraan gelieerde criminaliteit worden teruggedrongen. Dat bereik je niet door van onschuldige burgers criminelen te maken, maar door er voor te zorgen dat deze burgers zelf kunnen voorzien in hun behoefte, zeker als het gaat om de medicinale thuisteelt.
Ontheffing
Het wetsvoorstel gesloten coffeeshopketen van Vera Bergkamp (D66) dat in februari 2017 is aangenomen door de Tweede Kamer en in maart 2017 naar de Eerste Kamer is gestuurd, bevatte een interessante wijziging van de Opiumwet. Naar aanleiding van een amendement van toenmalig Kamerlid Van Tongeren (GroenLinks) zouden burgers de mogelijkheid krijgen om een ontheffing aan te vragen voor de teelt van cannabis als kon worden aangetoond deze nodig te hebben voor eigen geneeskundig gebruik.
“Een ontheffing voor eigen geneeskundig gebruik wordt slechts verleend ten aanzien van het bereiden, bewerken, verwerken en aanwezig hebben van hennepolie of het telen en aanwezig hebben van hennep.”
Helaas is de behandeling van het wetsvoorstel uitgesteld en het voorstel zal voorlopig ook niet worden behandeld door de Eerste Kamer, vanwege het experiment gesloten coffeeshopketen, beter bekend als de wietproef. Het kabinet heeft inmiddels laten weten voornemens te zijn het experiment af te wachten alvorens beslissingen te nemen over het huidige gedoogbeleid. De resultaten van het experiment moeten een nieuw kabinet in staat stellen een onderbouwde keuze te maken ten aanzien van het toekomstige cannabisbeleid. Voorlopig verandert er dus niets aan het huidige gedoogbeleid en komt er ook geen oplossing voor de (medicinale) thuisteelt.
Hoge Raad
In deze context zou de recente uitspraak van de AG bij de Hoge Raad misschien nog enige uitkomst kunnen bieden. Hij wijst er namelijk op dat het telen en/of voorhanden hebben van cannabis in individuele gevallen niet strafrechtelijk wordt vervolgd onder zeer bijzondere omstandigheden zoals wanneer niet een alternatief geneesmiddel beschikbaar is. Het geschil in cassatie betreft in hoofdzaak de vraag of cannabis die zelfgekweekt is kan worden aangemerkt als farmaceutisch hulpmiddel verstrekt op voorschrift van een arts. Het is nog niet bekend wanneer de Hoge Raad uitspraak doet, maar dit arrest zou in potentie wel eens een gamechanger kunnen worden.
