Hoe gaat het met de decriminalisering van drugs in Portugal?

1,7K

In de jaren negentig werd Portugal verwoest door een drugscrisis waarbij een op de 100 mensen verslaafd raakte aan heroïne en het aantal hiv-infecties de hoogste in de Europese Unie werd. De radicale zet van Portugal om een einde te maken aan het bloedbad zou een voorbeeld moeten zijn voor andere landen die met soortgelijke problemen te maken hebben, met name de Verenigde Staten waar opioïden meer mensen hebben gedood dan het totaal van de Amerikaanse militaire slachtoffers in Vietnam, zowel Irakoorlogen als de oorlog in Afghanistan samen. Die stap was de decriminalisering van de consumptie van alle drugs en daarmee was Portugal destijds in 2001 het eerste land dat het deed.

Volgens het beleid bleef de status van het gebruik of bezit van drugs voor persoonlijk gebruik illegaal. De strafbare feiten zijn echter veranderd van crimineel karakter, waarbij gevangenisstraf als mogelijke straf is gemoeid, naar administratief gebruik als het bedrag niet meer dan tien dagen bedraagt. Sinds 1993 bestaan er ook naalduitwisselingsprogramma’s en tegenwoordig kunnen alle drugsgebruikers spuiten uitwisselen bij apotheekbalies in heel Portugal. De medicamenteuze behandeling werd ook uitgebreid en verbeterd met succesvolle resultaten.

De realiteit is dat de drugssituatie in Portugal op verschillende belangrijke gebieden aanzienlijk is verbeterd. Met name het aantal hiv-infecties en drugsgerelateerde sterfgevallen is gedaald, terwijl de dramatische stijging van het door sommigen gevreesde gebruik juist niet heeft plaatsgevonden.

Het is moeilijk om historische gegevens te vinden die de ernst van het verslavingsprobleem eind jaren negentig benadrukken, maar er zijn enkele belangrijke cijfers die helpen aantonen hoe opmerkelijk het herstel in Portugal is geweest.

De volgende infographic brengt gegevens samen uit verschillende bronnen om enkele belangrijke ontwikkelingen te illustreren. In 1999 kende Portugal 369 sterfgevallen door een overdosis en in 2016 waren dat er slechts 30. Het aantal nieuwe hiv-diagnoses als gevolg van injecties is gedaald van 907 in 2000 tot 18 in 2017. De nieuwe wetten hebben ook een impact gehad op de opsluiting met het aantal mensen achter de tralies voor drugsdelicten daalt van 3.863 in 1999 tot 1.140 in 2017.

Achtergrond, sancties & ontwikkelingen

Portugal heeft het persoonlijk bezit van alle drugs in 2001 gedecriminaliseerd. Dit betekent dat, hoewel het niet langer een strafbaar feit is om drugs voor persoonlijk gebruik te bezitten, het nog steeds een administratieve schending is, die kan worden bestraft met sancties zoals boetes of taakstraffen.

De specifieke sanctie die wordt opgelegd, wordt bepaald door ‘Commissies voor de verspreiding van drugsverslaving’, regionale panels die bestaan uit juridische, gezondheids- en maatschappelijk werkers. In werkelijkheid is voor de overgrote meerderheid van degenen die door de politie naar de commissies worden verwezen hun zaak ‘opgeschort’, wat inhoudt dat ze geen straf krijgen. Mensen die afhankelijk zijn van drugs worden aangemoedigd om behandeling te zoeken, maar krijgen zelden sancties als ze hier niet voor kiezen. Het doel van de commissie is namelijk dat mensen vrijwillig in behandeling gaan; ze proberen ze niet te dwingen dit te doen.

Het oorspronkelijke doel van de commissies en van het decriminaliseringsbeleid in het algemeen was om de ernstig verslechterende gezondheid van de Portugese drugsgebruikende bevolking aan te pakken, met name de mensen die drugs injecteren. In de jaren voorafgaand aan de hervorming was het aantal drugsgerelateerde sterfgevallen enorm gestegen en nam het aantal hiv-, aids-, tuberculose- en hepatitis B- en C-patiënten snel toe. Er was een groeiende consensus onder wetshandhavings- en gezondheidsfunctionarissen dat de criminalisering en marginalisering van mensen die drugs gebruiken bijdroeg aan dit probleem, en dat het onder een nieuw, menselijker, wettelijk kader beter zou kunnen worden beheerd.

Portugal heeft zijn decriminaliseringsbeleid aangevuld door meer middelen toe te wijzen op drugsgebied, door de programma’s voor preventie, behandeling, schadebeperking en sociale reïntegratie uit te breiden en te verbeteren. De invoering van deze maatregelen viel samen met een uitbreiding van de Portugese verzorgingsstaat, die een gegarandeerd minimuminkomen omvatte. Hoewel decriminalisering een belangrijke rol speelde, is het waarschijnlijk dat de hieronder beschreven positieve resultaten niet zouden zijn bereikt zonder deze bredere gezondheids- en sociale hervormingen.

Tot slot: hoewel het decriminaliseringsbeleid van Portugal de meeste media-aandacht heeft getrokken, is het niet het enige land dat een dergelijke hervorming heeft doorgevoerd. Hoewel er verschillen zijn in de manier waarop ‘decriminalisering’ wordt gedefinieerd en geïmplementeerd, hebben ongeveer 25 landen de strafrechtelijke sancties voor het persoonlijk bezit van sommige of alle drugs afgeschaft, wat heeft bijgedragen tot de groeiende wereldwijde verandering van het beleid inzake bestraffende drugs.

Drugsgebruik

Een van de meest omstreden resultaten van de hervormingen in Portugal is hun impact op het drugsgebruik. Tegenstrijdige verklaringen over hoe de gebruikspercentages na 2001 veranderden, zijn meestal te wijten aan verschillende gegevenssets, leeftijdsgroepen of indicatoren voor het veranderen van de patronen van drugsgebruik. Maar een completer beeld van de situatie na de decriminalisering onthult:

• Het drugsgebruik ligt onder het Europese gemiddelde
• Het drugsgebruik is afgenomen bij mensen van 15 tot 24 jaar, de bevolking die het meeste risico loopt om met drugsgebruik te beginnen
• Levenslang drugsgebruik onder de algemene bevolking is licht gestegen, in lijn met trends in vergelijkbare nabijgelegen landen. Levenslang gebruik wordt echter algemeen beschouwd als de minst nauwkeurige maatstaf voor de huidige situatie van drugsgebruik in een land
• De percentages van drugsgebruik van het afgelopen jaar en de afgelopen maand onder de algemene bevolking – die worden beschouwd als de beste indicatoren voor de zich ontwikkelende trends in drugsgebruik – zijn gedaald
• Tussen 2000 en 2005 (de meest recente jaren waarvoor gegevens beschikbaar zijn) zijn de percentages van problematisch drugsgebruik en injecterend drugsgebruik gedaald
• De percentages van voortzetting van drugsgebruik (d.w.z. het percentage van de bevolking dat ooit een illegale drug heeft gebruikt en dit blijft doen) zijn gedaald

Over het algemeen suggereert dit dat het wegnemen van strafrechtelijke sancties voor persoonlijk drugsbezit niet tot een toename van het drugsgebruik heeft geleid. Dit komt overeen met een groot aantal bewijzen van over de hele wereld die aantonen dat de handhaving van strafrechtelijke drugswetten op zijn best een marginale impact heeft om mensen ervan te weerhouden drugs te gebruiken.

Er is in wezen geen verband tussen de bestraffing van de drug van een land wetten en de mate van drugsgebruik. In plaats daarvan stijgt en daalt het drugsgebruik in overeenstemming met bredere culturele, sociale of economische trends.

Bronnen o.a. Statista (EN), Transformdrugs (EN)