Nederland – door Mr. Kaj Hollemans (KH Legal Advice) (columns KHLA)
Op grond van de drugsparagraaf in het nieuwe regeerakkoord waarin wordt aangegeven dat de “experimenten op basis van de Wet experiment gesloten coffeeshopketen worden voortgezet en uitgebreid met een grote stad” en dat het kabinetsstandpunt over het evaluatieverslag al in 2024 aan de Kamers wordt gezonden “waarbij de uitkomst van de experimenten leidend is” had ik enige hoop dat onder Rutte IV een andere wind zou gaan waaien als het gaat om het beleid rond de teelt van (medicinale) cannabis en coffeeshops. Die hoop werd mede ingegeven door het feit dat de nieuwe minister van VWS, Ernst Kuipers, namens D66 in het kabinet zit, een partij die uitgesproken voorstander is van het verder reguleren van de wietteelt en het legaliseren van softdrugs.
Kamervragen
Twee Kamerleden van D66, Wieke Paulusma en Joost Sneller, hadden Kamervragen gesteld over medicinale cannabis en ontoereikend beleid op maatschappelijk behoefte. Inmiddels heeft minister Kuipers gereageerd op deze Kamervragen. De antwoorden op deze Kamervragen zijn ronduit teleurstellend en letterlijk hetzelfde als in voorgaande jaren. Daarnaast zijn de antwoorden ook nog eens onvolledig en staan er enkele opvallende fouten in.
“Het telen van cannabis, ongeacht met welk doel dit wordt gedaan, is verboden in Nederland.”
Deze stellige bewering is niet correct, omdat de teelt van cannabis met een ontheffing, bijvoorbeeld voor wetenschappelijke doeleinden, of de teelt van cannabis met een vergunning in het kader van het wietexperiment, legaal is. Dus het doel doet er wel degelijk toe.
Daarnaast is deze stellige bewering vooral de bevestiging van een politieke keuze, waarbij de wens van een meerderheid van de Tweede Kamer wordt genegeerd. In 2017 nam de Tweede Kamer namelijk een amendement aan van GroenLinks, waarmee de thuisteelt van medicinale wiet mogelijk wordt gemaakt, via een ontheffing voor eigen geneeskundig gebruik. Dit amendement maakt deel uit van het initiatiefvoorstel van Kamerleden Sneller en Sjoerdsma (beiden D66), de Wet gesloten coffeeshopketen, dat sinds 2017 bij de Eerste Kamer ligt.
“Thuisteelt is niet toegestaan. Ongeacht of men cannabis teelt voor recreatief gebruik of voor medicinale doeleinden is het telen van cannabis bij wet verboden.”
“Aan ontheffing verlening voor de teelt van medicinale cannabis zijn strikte voorwaarden verbonden. Iedereen die in aanmerking wil komen voor een opiumwetontheffing zal aan deze voorwaarden moeten voldoen. Aan deze voorwaarden kan niet worden voldaan in het geval van thuisteelt voor medicinaal gebruik.”
Volgens minister Kuipers is het niet mogelijk een opiumontheffing te verlenen voor de thuisteelt van cannabis, ongeacht of men cannabis teelt voor recreatief gebruik of voor medicinale doeleinden. Dat is opvallend, zeker als je bedenkt dat thuisteelt van medicinale cannabis met een eenvoudige aanpassing van de Opiumwet wel degelijk mogelijk is. Ik zou de minister willen adviseren nog eens goed naar het amendement van GroenLinks uit februari 2017 te kijken. Dit voorstel heeft de steun van de meerderheid van de Tweede Kamer, dus hij kan het zo overnemen in de Opiumwet.
Keihard optreden
“Dat thuisteelt van cannabis verboden is, heeft een goede reden. Voor de teler en de buurt waarin wordt geteeld bestaat het potentiële gevaar voor onder andere brand, wateroverlast, grondwaterverontreiniging, stankoverlast, diefstal van stroom en schade aan woningen. Daarom kan er ook strafrechtelijk, bestuursrechtelijk en civielrechtelijk worden opgetreden tegen thuistelers door respectievelijk het OM, een burgemeester en verhuurders.”
Met dit antwoord houdt de minister van VWS van D66 op geen enkele manier rekening met de kleine thuistelers, die een paar planten telen voor eigen gebruik. Niet gehinderd door enige kennis gaat men er bij de beleidsafdeling van het ministerie van VWS blijkbaar van uit dat bij thuisteelt vooral sprake is van grote, illegale telers die een gevaar vormen voor hun omgeving en de samenleving. Daartegen moet keihard worden opgetreden, vooral door lokale bestuurders, aldus de minister.
“De burgemeester heeft op basis van artikel 13b Opiumwet de bevoegdheid maatregelen te treffen wanneer er in woningen of lokalen of op een daarbij behorend erf drugs worden verkocht, afgeleverd of verstrekt dan wel daartoe aanwezig zijn, of wanneer voorwerpen of stoffen worden aangetroffen die bestemd zijn voor het bereiden of telen van drugs. Met inachtneming van de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit kan burgemeester een waarschuwing geven, een last onder dwangsom opleggen of een pand of bijbehorend erf sluiten met toepassing van bestuursdwang.”
Inmiddels zijn wetenschappers van de Rijksuniversiteit Groningen en bekende juridische commentatoren, zoals Folkert Jensma (NRC) van mening dat dit veel te ver gaat. Ook de Raad van State is sinds de Toeslagenaffaire scherper gaan kijken naar de toepassing van bestuurlijke maatregelen door burgemeesters. In een recente uitspraak van begin februari 2022, komt de Afdeling Bestuursrechtspraak tot de conclusie dat voortaan moet worden getoetst of een door de overheid genomen beslissing de burger niet onevenredig benadeelt.
Is het besluit van de burgemeester om een woning te sluiten, bijvoorbeeld omdat daar sprake is van thuisteelt van cannabis, evenredig met het doel dat de overheid hiermee beoogt te bereiken? Staan de gevolgen van zo’n besluit wel in redelijke verhouding tot het belang dat daarmee wordt gediend? Dat zijn belangrijke vragen die vanaf nu moeten worden beantwoord, voordat een burgemeester kan besluiten tot het nemen van vergaande maatregel zoals het sluiten van een woning. Blijkbaar had de minister van VWS deze baanbrekende uitspraak van de Raad van State even gemist.
Risico’s
“Ook gezondheidsrisico’s kunnen gepaard gaan met het gebruik van niet-medicinale cannabis voor medicinaal gebruik. Thuis geteelde of in de coffeeshop gekochte cannabis heeft over het algemeen geen gestandaardiseerde en geanalyseerde kwaliteit. Dat betekent dat inhoudsstoffen per plan en per oogst verschillen en daardoor niet gedoseerd kunnen worden, zoals het geval is bij een geneesmiddel. Daar komt bij dat veelal gebruik wordt gemaakt van schadelijke stoffen, zoals pesticides. Ook wordt thuis geteelde of in de coffeeshop geteelde cannabis niet gecontroleerd op schimmels.”
Ten eerste is niemand bekend met cannabis die in een coffeeshop wordt geteeld. Dit is onmogelijk, zeker gezien de strenge en regelmatige controles van coffeeshops door de politie. Ten tweede heeft thuis geteelde of in de coffeeshop gekochte cannabis “over het algemeen geen gestandaardiseerde en geanalyseerde kwaliteit” omdat het op grond van de Opiumwet verboden is om deze cannabis te (laten) testen in een laboratorium.
Cannabis is de meest verkochte softdrug in Nederland. Toch is onduidelijk wat erin zit en hoeveel werkzame stoffen het bevat. Het zou logischer zijn om ook het testen van wiet door coffeeshops te gedogen, zodat consumenten weten wat erin zit en wat ze kopen. Deze onveilige situatie, die volgens de minister van VWS zelfs gezondheidsrisico’s met zich meebrengt, is een politieke keuze. De minister heeft de mogelijkheid het beleid te veranderen, bijvoorbeeld door de Opiumwet te veranderen of door te gedogen dat coffeeshops de door hun verkochte wiet kunnen laten testen in een laboratorium. Dat zou een goede eerste stap zijn op weg naar het verder reguleren van de wietteelt en het legaliseren van softdrugs en daarmee exact in lijn met hetgeen D66 beoogt te bereiken.
Conclusie
Het is buitengewoon jammer dat de nieuwe minister van VWS van D66 geen ander beleid voorstaat als het gaat om de thuisteelt van cannabis en het testen van cannabis door coffeeshops en in plaats daarvan blijft vasthouden aan de starre lijn van de afgelopen jaren. Zo komen we geen stap verder.
De hoop die ik had dat onder Rutte IV een andere wind zou gaan waaien als het gaat om het beleid rond de teelt van (medicinale) cannabis en coffeeshops, is met deze antwoorden de grond ingeboord. Waar zelfs een land als Duitsland inmiddels van mening is dat legaliseren van cannabis beter is dan het voortzetten van het huidige repressieve beleid, omdat “door legalisatie de kwaliteit van cannabis kan worden gecontroleerd, verontreinigende stoffen worden geweerd en minderjarigen beter worden beschermd” herhaalt minister Kuipers de grootste hits van het duo Donner en Opstelten. Telen is verboden! De (medicinale) thuisteelt is niet toegestaan! Cannabis zorgt voor gezondheidsrisico’s! Keihard optreden!
In plaats van het uiten van holle frasen en het herhalen van repressieve mantra’s van zijn illustere voorgangers kan minister Kuipers beter kennisnemen van de standpunten van zijn eigen partij en zich wat meer verdiepen in de wensen van de Kamer en de maatschappij als het gaat om cannabis. Ook binnen de contouren van het huidige drugsbeleid zijn andere keuzes mogelijk. Daarvoor is politieke durf en scherpzinnigheid wel een vereiste. Aan de hand van deze antwoorden constateer ik dat minister Kuipers vooralsnog beiden ontbeert.
