Nederland – door Mr. Kaj Hollemans (KH Legal Advice) (columns KHLA).
In 2017 stemde de Tweede Kamer in met een wijziging van de Opiumwet in verband met het gedogen van de teelt en verkoop van hennep en hasjiesj via een gesloten coffeeshopketen. Het wetsvoorstel van D66, beter bekend als de Wietwet, werd met 77 stemmen voor en 72 stemmen tegen aangenomen. Vervolgens werd het wetsvoorstel naar de Eerste Kamer gestuurd, waar de behandeling ervan werd aangehouden, omdat D66 inmiddels in een coalitie zat met VVD, CDA en ChristenUnie. In plaats van de Wietwet werd het experiment gesloten coffeeshopketen aangekondigd, beter bekend als de wietproef. De uitvoering van dit experiment is de jaren daarna voortvarend vertraagd door CDA en VVD.
Ik vind het nog steeds onbegrijpelijk dat een partij met zoveel bestuurlijke ervaring als D66 het heeft laten gebeuren dat twee ministers van andere partijen (die nota bene allebei tegen de Wietwet hadden gestemd in de Tweede Kamer) verantwoordelijk werden voor de uitvoering van de wietproef. Het resultaat? Na 4 jaar zit er nog geen wietplant in de grond.
Vertraging
In 2021 liet D66 de Eerste Kamer weten de behandeling van het wetsvoorstel niet langer aan te willen houden, vanwege de opgelopen vertraging rond de wietproef. Sindsdien is het nodige gebeurd. De Eerste Kamer heeft de inhoudelijke behandeling van het voorstel weer opgepakt en begin juni 2021 heeft de minister voor Medische Zorg en Sport laten weten dat de regering de voorkeur geeft aan de wietproef boven de Wietwet en liever eerst de resultaten van het experiment wil afwachten, alvorens een besluit te nemen over de toekomst van het gedoogbeleid.
Uitbreiding van het huidige gedoogbeleid via de Wietwet vindt de regering ontijdig en onwenselijk. In reactie daarop heeft D66 laten weten dat zij de behandeling van het wetsvoorstel graag kort na het zomerreces wil voortzetten.
Op zich klinkt dat mooi, maar ik moet nog zien of de inhoudelijke behandeling er komt. Na het zomerreces zit D66 namelijk in precies dezelfde situatie als vier jaar geleden; in een coalitie met VVD, CDA en een of meer andere partijen. Grote kans dat de behandeling van het wetsvoorstel opnieuw wordt aangehouden, onder druk van VVD en CDA.
Twee problemen
Mocht het wetsvoorstel toch inhoudelijk worden behandeld, dan voorzie ik twee problemen, te weten 1. de huidige samenstelling van de Eerste Kamer, en 2. de inhoud van het wetsvoorstel.
Ten eerste vraag ik me af of er op dit moment wel een meerderheid voor het wetsvoorstel te vinden is in de Eerste Kamer, gelet op de huidige zetelverdeling. De toenmalige voorstanders (SP, D66, PvdA, PvdD, GroenLinks, 50PLUS) hebben samen 30 zetels in de Eerste Kamer. De toenmalige tegenstanders (SGP, VVD, CDA, ChristenUnie en PVV) hebben samen 32 zetels in de Eerste Kamer. De overige zetels (Fractie Nanninga, FvD, Fractie Otten, OSF) hebben samen 13 zetels. Van deze nieuwe partijen is niet goed bekend wat ze van het wetsvoorstel vinden. Het kan nog alle kanten opgaan, maar gezien de politieke signatuur van deze nieuwe partijen, vrees ik dat ze vooral tot het kamp van de tegenstanders behoren. Waar gaat D66 de benodigde 8 extra zetels vandaan halen?
Ten tweede vraag ik me af of het wetsvoorstel inhoudelijk wel voldoende kans van slagen heeft. De kritiek op het wetsvoorstel is namelijk voor een groot deel terecht. D66 stelt voor om de teelt van cannabis voor recreatief gebruik (en daarmee de teelt van cannabis voor coffeeshops) gereguleerd te gedogen (via een gedoogbesluit) in plaats van gereguleerd te legaliseren (via een ontheffing). Het gedogen van de teelt van cannabis voor recreatief gebruik (en daarmee het gedogen van de teelt van cannabis voor coffeeshops) is niet toelaatbaar onder de internationale drugsverdragen. De artikelen in het initiatiefvoorstel van D66 die betrekking hebben op het gedogen van de teelt van cannabis voor coffeeshops kunnen niet worden ingevoerd, want het invoeren van deze artikelen is in strijd met de Grondwet.
In artikel 94 van de Grondwet is bepaald dat binnen het Koninkrijk geldende wettelijke voorschriften geen toepassing vinden, indien deze toepassing niet verenigbaar is met een ieder verbindende bepalingen van verdragen en van besluiten van volkenrechtelijke organisaties. Kort gezegd, er mag geen wetgeving worden ingevoerd die in strijd is met de internationale (drugs)verdragen.
Kwetsbaar
Ik heb D66 hier al in 2017 op gewezen, maar dat is mij destijds niet in dank afgenomen. Meerdere partijen (waaronder de Raad van State en het OM) hebben hetzelfde gesignaleerd. De door D66 voorgestelde uitbreiding van het gedoogbeleid lijkt juridisch gezien geen houdbare oplossing. Dat maakt het wetsvoorstel uitermate kwetsbaar.
Onder het internationaal recht is het mogelijk de Opiumwet zodanig te wijzigen dat de teelt van cannabis voor recreatief gebruik (en daarmee de teelt van cannabis voor coffeeshops) gereguleerd wordt gelegaliseerd via een gesloten systeem van ontheffingen, mits deze wijziging gepaard gaat met een actief ontmoedigingsbeleid ten aanzien van cannabis, gericht op preventie, vroegsignalering en behandeling. Door de teelt van cannabis voor recreatief gebruik (en daarmee de teelt van cannabis voor coffeeshops) gereguleerd te legaliseren kunnen eisen worden gesteld aan het productieproces, de herkomst, de samenstelling en de kwaliteit van cannabis. Dat leidt tot de minste maatschappelijke en sociale schade en tot een laag risico voor de volksgezondheid.
Voordelen
Andere landen zijn inmiddels ook tot deze conclusie gekomen en hebben zowel de teelt als het gebruik van cannabis gelegaliseerd, mede vanwege de economische voordelen, zoals extra belastingopbrengsten en meer werkgelegenheid. Nederland blijft ondertussen krampachtig volharden in gedogen, terwijl legalisering aantoonbaar veel meer voordelen biedt. Het gedoogbeleid heeft de afgelopen decennia boven verwachting gefunctioneerd, maar het is nu tijd om de volgende stap te (durven) zetten. We kunnen het ons niet langer veroorloven om te blijven gedogen, want op termijn levert dat onvoldoende maatschappelijke winst op. En dan zou een nieuw kabinet zomaar eens kunnen besluiten het (huidige) gedoogbeleid stop te zetten.
