Nederland – door Mr. Kaj Hollemans (KH Legal Advice) (columns KHLA).
Begin deze maand is de paper over nieuw MDMA beleid “Developing a new national MDMA policy: Results of a multi-decision multi-criterion decision analysis” gepubliceerd in het Journal of Psychopharmacology. Voor mij is dit de eerste, echte, officiële wetenschappelijke publicatie waar mijn naam onder staat. Daar ben ik best trots op.
Voor meer informatie verwijs ik naar mijn column van november 2020, waarin het ideale model van de Denktank MDMA Beleid al ter sprake kwam. Onze publicatie zal waarschijnlijk niet meteen leiden tot een wijziging van het Nederlandse drugsbeleid, maar met de verkiezingen in aantocht weet je het nooit.
Oregon
Helaas is het politieke landschap in Nederland op dit moment nog te veel gericht op ondermijning (een andere term voor de war on drugs), criminaliseren en verbieden en lijkt er onvoldoende ruimte te zijn voor een andere aanpak.
Hoe anders is dat in de Amerikaanse staat Oregon waar de politie sinds deze week mensen niet meer mag arresteren voor het in bezit hebben van kleine hoeveelheden heroïne, methamfetamine, LSD of andere harddrugs. Het bezit van kleine hoeveelheden harddrugs is daar namelijk gedecriminaliseerd.
In plaats van een strafrechtelijke vervolging kunnen mensen nu een boete krijgen van 100 dollar of een gezondheidsbeoordeling die kan leiden tot hulp in een van de nieuwe verslavingscentra. Deze centra worden gefinancierd uit de miljoenen dollars aan belastinginkomsten van de gelegaliseerde cannabisindustrie in de staat Oregon. Voorstanders van deze nieuwe aanpak noemen het een revolutionaire zet voor de Verenigde Staten.
Ter vergelijking, in Nederland is het bezit van harddrugs bij wet verboden en kan het strafrechtelijk worden vervolgd. Weliswaar dient volgens de aanwijzing Opiumwet van het OM in het geval van een geringe hoeveelheid voor eigen gebruik de hulpverlening aan de gebruiker voorop te staan en vindt vervolging slechts plaats ter ondersteuning van de hulpverlening, maar het bezit van harddrugs is en blijft een strafbaar feit.
Ik vind het tamelijk briljant dat Oregon ervoor heeft gekozen om een deel van de belastinginkomsten uit de verkoop van legale cannabis te gebruiken om mensen die problemen hebben met harddrugs te helpen. Portugal heeft sinds 2001 een vergelijkbaar beleid, waarbij het bezit van kleine hoeveelheden drugs is gedecriminaliseerd en mensen een boete moeten betalen of hulp kunnen krijgen, maar wat Oregon heeft bedacht is echt next level.
Verkiezingsprogramma’s
Hoe zit dat in Nederland? Jarenlang waren wij een voorbeeld voor de rest van de wereld, waar het ging om pragmatisch en realistisch drugsbeleid. Wat staat er in 2021 over drugs in de verkiezingsprogramma’s van de Nederlandse politieke partijen? Welke briljante plannen hebben zij bedacht als het gaat om het drugsbeleid? Een overzicht.
VVD
De VVD vindt dat het liberale gedoogbeleid van softdrugs zijn romantiek heeft verloren. De georganiseerde drugscriminaliteit is inmiddels uitgegroeid tot een heuse poldermaffia die onze rechtsstaat bedreigt. Daarom kiest de VVD voor een strenge aanpak. De VVD wil vasthouden aan de voorwaarden voor de verkoop van softdrugs, waaronder slechts de verkoop van gebruikershoeveelheden aan volwassen personen. Aan uitbaters van verkooppunten wordt de verplichting opgelegd mensen voor te lichten over de schadelijke effecten van softdrugs. De rust en veiligheid rond verkooppunten wordt gewaarborgd met strenge voorwaarden in de vergunning en de handhaving. Coffeeshops die zich niet aan de regels houden of verkooppunten die leiden tot overlast op straat worden gesloten. Behaalde winsten worden bij sluiting standaard afgepakt. Maximumstraffen voor productie, handel en export van illegale drugs worden verdubbeld. Softdrugs kunnen alleen als sluitstuk van een harde, creatieve en succesvolle criminaliteitsaanpak gecontroleerd worden gereguleerd. Dit kan ook alleen wanneer de schadelijkheid (giftigheid, verslavingsrisico, maatschappelijke effecten) in gereguleerde omstandigheden beperkt is, wanneer het maatschappelijk draagvlak voor het verboden houden van het middel laag is en de handhaving van een verbod een inspanning vraagt die in redelijkheid niet van de overheid kan worden gevraagd. De VVD wil de uitkomsten van het lopende experiment gesloten coffeeshopketen afwachten af voordat eventuele nieuwe stappen kunnen worden gezet in de richting van regulering van de kweek van en handel in softdrugs.
PVV
De PVV pleit voor een harde aanpak van de drugscriminaliteit.
CDA
Volgens het CDA is ons land uitgegroeid tot een spil in de internationale drugshandel. Zowel het drugsgebruik als de productie en doorvoer van softdrugs, cocaïne en synthetische drugs zijn volledig uit de hand gelopen. De overlast heeft zich vanuit de grote steden uitgespreid over het hele land. In de vorm van bruut geweld, ernstige bedreigingen en het dumpen van drugsafval. We mogen ons niet neerleggen bij de verloedering, de afrekeningen en de gestage ondermijning van onze samenleving. Het is tijd voor een hardere aanpak. Het vrijgeven van drugs gaat dit probleem niet oplossen. Integendeel, we moeten af van de normalisering van drugs en drugsgebruik. Ook voor de yogasnuiver en het weekendpilletje. We moeten investeren en doorpakken om de criminaliteit terug te dringen en de samenleving te beschermen tegen verdere ontwrichting. Het CDA wil een duidelijke kentering in het drugsbeleid en een einde aan de normalisering en de romantiek van drugs en drugsgebruik. Legalisering van soft- en harddrugs is niet aan de orde. De voorlichting aan jongeren over de gevaren van drugsgebruik wordt versterkt. Met een uitsterfbeleid voor coffeeshops binnen vijf jaar wil het CDA het aantal verkooppunten terugdringen, te beginnen met een wettelijk afstandscriterium tot scholen en sportvoorzieningen. We introduceren een nieuw sluitingscriterium om de concentratie van te veel coffeeshops in een klein gebied tegen te gaan. Drugscriminelen kiezen voor ons land vanwege het milde strafklimaat. Daarom worden de straffen voor drugshandel en druggerelateerde delicten verhoogd en meer in lijn gebracht met ons omringende landen.
ChristenUnie
De ChristenUnie pleit voor een drugsvrije samenleving. Nota bene Max Daniel van de Nationale Politie staat prominent in het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie, terwijl hij in december 2020 nog aangaf dat “de politie niet adviseert over beleid”. Nog geen maand later denkt hij daar blijkbaar heel anders over.
De ChristenUnie wil een einde maken aan de normalisatie van drugsgebruik en aan de export van drugs vanuit Nederland, waarbij Nederland een koploperspositie heeft. De gevolgen hiervan zijn veel te weinig inzichtelijk gemaakt. Of het nu gaat om volksgezondheid, milieuproblemen, de problemen in het landelijk gebied, de kosten van opsporing of de funeste invloed op wijken, het is tijd om een reëel beeld neer te zetten van de gevolgen van drugs. Stevige preventie tegen drugsgebruik is noodzakelijk, naast een actief beleid om te voorkomen dat tieners de stap naar criminaliteit maken. De zware criminaliteit die zich steeds rücksichtsloser bovengronds manifesteert, moet keihard worden aangepakt. De bestrijding van ambtelijke corruptie die drugscriminaliteit mogelijk maakt, heeft daarbij nadrukkelijk prioriteit. De aanpak richt zich ook op financiële instellingen, de transportsector en andere sectoren waarin drugscriminelen zich nu nog te gemakkelijk begeven.
De ChristenUnie wil geen normalisering. Er komt gerichte drugspreventie en meer aandacht voor de maatschappelijke schaduwkanten van drugsgebruik. Op scholen, voor specifieke doelgroepen en voor ouders. De ChristenUnie is tegen de legalisatie van drugs, omdat dat een normaliserend effect heeft. Coffeeshops worden gesloten en verdwijnen uit het straatbeeld. Ook komen er hogere straffen voor zware drugscriminaliteit. Naar verhouding zijn de straffen voor zware drugscriminelen laag vergeleken met kleinere drugsdelicten. Er komt een blowverbod in openbare ruimtes om het ontmoedigingsbeleid kracht bij te zetten en ter ondersteuning van het lokale beleid. Ook het rookverbod wordt uitgebreid. Het rookverbod gaat ook gelden voor kruidenrookproducten. Het is inconsistent dat in shisha lounges en coffeeshops het roken van deze ongezonde producten nog wel is toegestaan, terwijl dat voor tabak verboden is. Er komt een verbod op lachgas voor recreatief gebruik. Lachgas is niet onschuldig maar veroorzaakt gezondheidsschade, verkeersongelukken, maatschappelijke overlast en is slecht voor klimaat en milieu. Evenementen worden drugsvrij. Op festivals en andere evenementen worden bezit en gebruik van drugs verboden. Gemeenten worden in staat gesteld om de Opiumwet te handhaven. Ook wil de ChristenUnie de ambities van het in 2018 gesloten Nationaal Preventieakkoord uitbreiden, onder meer naar drugsgebruik.
SGP
De SGP wil dat de overheid zich sterk maakt voor een drugsvrije generatie. Hiertoe wordt in elke Nederlandse gemeente het succesvolle IJslandse preventiemodel ingevoerd. Deze aanpak gaat niet uit van een standaardpakket met maatregelen of campagnes. Lokaal wordt er gekeken wat de grootste problemen zijn en welke mogelijkheden er zijn om die aan te pakken. De hele lokale gemeenschap wordt hierbij betrokken: jongeren en hun ouders, scholen en maatschappelijke instellingen. De negatieve gevolgen van de productie en het gebruik van drugs dringen gelukkig steeds meer door in het publieke en politieke debat. Het denken over drugsgebruik slaat om. Het kabinet begint daarom een internationale campagne die de reputatie van Nederland als wietwalhalla bijstelt en waarschuwt voor gigantische schadelijke impact van drugsgebruik op mens en milieu. Het gedoogbeleid is niet alleen slecht voor drugsgebruikers zelf, maar de hele maatschappij ondervindt er negatieve gevolgen van. We stoppen daarom met gedogen en gaan de wet handhaven. Coffeeshops worden gesloten. Aan staatswiet moeten we niet beginnen. Legaliseren van drugs is een schijnoplossing. De productie en verkoop van drugs blijft strafbaar. Het onderscheid tussen soft- en harddrugs moet verdwijnen. Beide zijn verslavend en schadelijk voor de gezondheid. Recreatief gebruik van lachgas wordt verboden. De SGP kiest voor een combinatie van preventieve en repressieve maatregelen om de schadelijke gevolgen van ondermijnende drugscriminaliteit tegen te gaan.
Forum voor Democratie
Forum voor Democratie is voor modernisering van het drugsbeleid. Het huidige beleid is mislukt: het kost de politie ontzettend veel tijd en geld, maar is volledig ineffectief. Het staat een effectieve aanpak van gezondheidsproblematiek, criminaliteit en overlast in de weg. Op dit moment is de aanvoer van softdrugs verboden, maar de verkoop legaal. Deze schizofrene situatie werkt de georganiseerde misdaad in de hand en belemmert effectieve controle op de kwaliteit van cannabis. FVD wil het drugsbeleid moderniseren door softdrugs geleidelijk te legaliseren en door meer aandacht aan preventie en de behandeling van drugsverslaving te besteden. Misbruik en verstoring van de openbare orde door gebruikers moet zwaarder worden bestraft.
D66
Volgens D66 schiet het huidige drugsbeleid tekort. Méér bestrijding, méér drugswetten, méér repressie en méér stoere taal gaan het verschil niet maken. Sterker nog, ze leiden tot een oorlog tegen drugs die niet te winnen valt. Volgens D66 is het streven naar een drugsvrije samenleving (de wens van veel conservatieve partijen) hopeloos naïef. Drugsgerelateerde criminaliteit zoals productie en handel moeten we hard bestrijden. Maar stap één is een realistisch drugsbeleid, met een gereguleerde markt waar dat kan. Voorlichting, preventie en testbeleid van drugs is hierbij absoluut nodig. We willen de gezondheidsrisico’s van drugs minimaliseren en de veiligheid van de samenleving voorop stellen. Ook moet het voorkomen van de schade voor het milieu meer aandacht krijgen. De internationale drugsverdragen knellen om het drugsbeleid te moderniseren. Daarom is het belangrijk dat Nederland samenwerkt in een coalition of the willing.
Coffeeshops zitten al decennialang in een vreemde spagaat. Softdrugs verkopen mag, softdrugs inkopen of telen mag niet. Hiermee leveren we coffeeshophouders over aan het criminele circuit. Dat kan zo niet langer. Het is een goede zaak dat gemeenten mogen gaan experimenteren met legale telers. Het is tijd een stap verder te gaan. Alle coffeeshops in Nederland moeten legaal kunnen inkopen, leveren en verkopen, waarbij de softdrugs op kwaliteit wordt getest. Mensen in een coffeeshop moeten weten wat ze roken. Coffeeshophouders moeten terecht kunnen bij de bank voor een zakelijke rekening. Dit is essentieel voor de legale keten. Mensen met psychische of lichamelijke klachten kunnen veel baat hebben bij drugs als medicijn. Zo zijn er naast de bekende effecten van cannabis ook kansrijke studies naar het behandelen van PTSS met MDMA en het behandelen van depressies met paddo’s. D66 wil meer inzetten op meer onderzoek naar de medicinale en therapeutische werking van drugs. Om de kansen die drugs kunnen bieden in onze reguliere geneeskunde ten volle te benutten, gaan we internationale samenwerking in dit onderzoek stimuleren. Ook de negatieve medische effecten van drugs moeten beter worden onderzocht, zoals de relatie tussen cannabis en psychoses. Risicogroepen (zoals psychiatrische patiënten en jongeren) moeten worden beschermd met effectieve voorlichting.
Het debat over welke drugs legaal en illegaal moeten zijn, duurt eindeloos. Voor ons staat voorop dat we niet alle drugs over één kam kunnen scheren. D66 wil via onderzoek in kaart brengen wanneer en op welke manier regulering voor de verschillende middelen mogelijk en verstandig is en wanneer niet. D66 wil een staatscommissie instellen die voorstellen doet om ons drugsbeleid te hervormen. Het uitgangspunt is dat de gezondheidsrisico’s van drugs zo laag mogelijk worden gehouden en de gezondheid, veiligheid en welzijn van onze samenleving als geheel zo goed mogelijk wordt gewaarborgd. Naar analogie van het wietexperiment, pleit D66 voor het mogelijk maken van een lokaal XTC-experiment waarbij de productie en verkoop daarvan worden gereguleerd.
GroenLinks
GroenLinks wil softdrugs en drugs zoals XTC en paddo’s legaliseren. Tegelijkertijd zorgen we voor betere voorlichting over drugs, net als over roken en alcohol. Door legalisering ondermijnen we het verdienmodel van de georganiseerde misdaad, beperken we slachtoffers door foute drugs, pakken we brandgevaarlijke wietplantages aan en beperken we de milieuschade van afvaldumping.
PvdA
De PvdA wil volwassenen bewust maken van de risico’s van roken, drank en drugs. Kinderen tot 18 jaar beschermen we expliciet hiertegen. De PvdA wil verder gaan met de huidige experimenten voor de legalisering van hennepteelt. Er komt een gesloten cannabisketen waar criminaliteit geen vat op heeft. Veiligheid en gezondheid staan voor op in het drugsbeleid. Het absurde aan het huidige beleid is dat het schadelijke gebruik van alcohol, tabak en cannabis gelukkig wel aan regels is onderworpen, maar het gebruik van alle zogeheten harddrugs niet. Daarom wil de PvdA drugsgebruikers niet langer zien als criminelen, maar hun gezondheid voorop stellen. Door drugsgebruik uit de taboesfeer te halen voeren we effectiever beleid, lichten we beter voor en voorkomen we dodelijke ongelukken. Niet de gebruikers maar de georganiseerde misdaad zijn de echte criminelen. Deze criminele (motor)bendes die onze straten onveilig maken, ons bestuur ondermijnen, ons leefmilieu vervuilen en onze gezondheid schaden met gevaarlijke drugs pakken we keihard aan.
SP
De SP gaat de teelt en de verkoop van softdrugs voor de Nederlandse markt reguleren en legaliseren. Zo kunnen we drugscriminaliteit tegengaan en de veiligheid van drugs beter controleren. Drugsgebruik ontmoedigen we, maar gebruikers criminaliseren we niet. Meer onderzoek naar de schade van verschillende typen drugs is nodig om te bepalen of de huidige lijst met verboden drugs zal moeten worden aangepast.
Denk
Denk wil een verbod op het gebruik van consumptief lachgas, het gedoogbeleid rondom cannabis reguleren, gecombineerd met een stevig ontmoedigingsbeleid en geen enkele vorm van harddrugs, zoals XTC of LSD, legaliseren.
Piratenpartij
De Piratenpartij wil een rationeler en humaner drugsbeleid, door de middelen veiliger te maken en verslaafden hulp te bieden in plaats van straf. Zo spelen we capaciteit vrij bij politie en justitie om achter moordenaars, dieven en verkrachters aan te gaan. De strijd tegen drugs richt meer schade aan dan de middelen zelf. Als we goed kunnen omgaan met één van de meest schadelijke drugs, namelijk alcohol, dan moet het met andere middelen ook mogelijk zijn.
Inmiddels is duidelijk dat de war on drugs meer kwaad doet dan goed. Drugsverboden hebben niet geleid tot een daling van productie, handel en gebruik. De prijzen van drugs stijgen niet door schaarste. Dit verbod levert ons – al jaren – meer zware criminaliteit, meer corruptie, meer ernstige gezondheidsproblemen en milieuschade op. In het zuiden van het land mogen buitenlanders de coffeeshops niet meer in – dus meer straathandel, criminaliteit en overlast van drugstoeristen. Er zijn tal van andere voorbeelden. Uit het Manifest Joint Regulation blijkt dat 77% van de totale opsporingscapaciteit wordt besteed aan het handhaven van drugsverboden. Politie, justitie, rechtbank en gevangeniswezen kunnen hun capaciteit allemaal beter besteden. Dit geldt ook voor diensten die afval moeten opruimen dat in een legale situatie eenvoudig verwerkt kan worden.
Verschillende grootschalige onderzoeken laten zien dat ons drugsbeleid is ingehaald door de realiteit. De meest schadelijke stoffen (alcohol, tabak) zijn legaal verkrijgbaar bij de supermarkt, terwijl we mensen opsluiten voor stoffen die veel minder risico’s met zich meebrengen. Recent onderzoek van het RIVM laat duidelijk zien dat ons beleid is gebaseerd op misinformatie en perverse belangen en beslist niet op wetenschap en feiten.
De meeste internationale verdragen met betrekking tot de voorbereiding, bewerking en consumptie van psychoactieve stoffen zijn verouderd en niet gebaseerd op wetenschappelijke feiten. Wetenschappelijk bewijs suggereert bijvoorbeeld dat legalisatie van cannabis minder schadelijk is voor mens en maatschappij dan een verbod. Internationale drugsverdragen zijn in strijd met mensenrechtenverdragen: drugsverboden belemmeren de medische toepassing van de middelen. In Nederland lopen veel zieke mensen het risico op een strafblad of huisuitzetting, puur omdat hun medicijn bestreden wordt. De Piratenpartij stelt voor dat Nederland werkt aan het veranderen van de internationale conventies met betrekking tot psychoactieve stoffen naar een wetenschappelijk onderbouwde aanpak. We willen een kader opstellen dat de wetenschappelijke aanpak faciliteert, dat onder andere informatie moet uitwisselen en onderzoek naar psychoactieve stoffen moet helpen financieren. Dat kader moet wetgeving en regulering van cannabis in de afzonderlijke lidstaten bepleiten, om de zwarte markt te beperken. We willen verdragen sluiten met landen die cannabis gelegaliseerd hebben om onderlinge handel mogelijk te maken.
De wietproef is overbodig. Coffeeshops blijken tot de vitale sectoren te horen, sinds ze na 24 uur lockdown weer open gingen. Internationale of Europese verdragen zijn geen belemmering voor legalisatie van cannabis gezien de voorbeelden in het buitenland waaronder de VS en Luxemburg.
De Piratenpartij stelt voor dat cannabis (hennep) per direct wordt geschrapt uit de opiumwet. De plant is vrij te telen en te gebruiken. Er komt een overgangsjaar waarin de huidige situatie met coffeeshops in stand blijft. Het kweken wordt niet meer aangepakt, tenzij de veiligheid in het geding is. In dat overgangsjaar wordt in samenwerking met de cannabissector / gemeenschap regelgeving voorbereid voor de handel en productie van cannabisproducten voor menselijke consumptie (warenwet). Bedrijven in de cannabissector staan te springen om slagen te maken op het gebied van kwaliteitsverbetering maar worden nu tegen gehouden door de wet. Eerlijke voorlichting of het testen van producten is nu verboden. De verkoop van cannabisproducten die THC (>1%) bevatten zal uiteindelijk in speciaalzaken plaatsvinden. Dit kan in de vorm van een (web)winkel (detailhandel) of als horecagelegenheid (coffeeshop). Nederland sluit actief handelsverdragen met landen die een legale cannabisindustrie hebben om internationale cannabishandel en wereldwijde legalisatie te bevorderen. Er komt een Generaal Pardon voor mensen die veroordeeld zijn voor hennep gerelateerde zaken (tot een bepaalde grens) en strafbladen worden geschrapt.
Middelen die bij verantwoord gebruik relatief onschadelijk zijn, dienen gelegaliseerd te worden. Verkoop kan plaatsvinden via speciaalzaken met opgeleid personeel, zoals bijvoorbeeld een smartshop. De Piratenpartij is tegen een verbod op lachgas om het simpele feit dat drugsverboden niet helpen. Voorlichting én legale beschikbaarheid van andere middelen zal dit de overlast verminderen. Hoewel drugsverboden contraproductief zijn, hoeven niet alle middelen vrij verkrijgbaar te zijn, zolang ze maar wel op een veilige manier beschikbaar zijn. Bijvoorbeeld heroïne kan beter verstrekt worden via een apotheek. Bezit en gebruik wordt niet meer bestraft.
Bij1
Bij1 kiest voor het legaal maken van teelt, bezit en verkoop van softdrugs, zodat de overheid meer zicht heeft op de kwaliteit van drugs. Invoering wordt gereguleerd. Monopolies op teelt van softdrugs door grote bedrijven worden bestreden. Harddrugs worden legaal en door de overheid gereguleerd. Zo kan er beter geadviseerd worden over gebruik van drugs en kunnen mensen met drugsproblematiek eerder worden geholpen.
Volt
Volt wil werken aan het gecontroleerd decriminaliseren of legaliseren van drugs. Het Portugese model heeft namelijk laten zien dat de war on drugs die over de hele wereld gevoerd wordt, niet gewonnen kan worden. Daarom wil Volt toewerken naar een ander systeem, waarin we op basis van gedegen onderzoek het in bezit hebben, de handel en de productie van bepaalde drugs onder bepaalde voorwaarden toestaan. Dit heeft twee grote voordelen. De druk op de handhaving neemt af én we kunnen als samenleving beter investeren in preventie en voorlichting. Daarnaast leidt het legaliseren niet tot meer drugsgebruik, maar zorgt het wel voor een betere controle van het gebruik.
Stemadvies
Als drugsbeleid belangrijk voor je is, dan ben je met dit overzicht op de hoogte van de plannen van de meeste politieke partijen die straks meedoen aan de landelijke verkiezingen. Zoals uit het overzicht blijkt, pleiten sommige partijen voor meer repressie en hogere straffen. Andere partijen zien juist voordelen in het legaliseren van bepaalde drugs en goede voorlichting. De onderlinge verschillen zijn groot en er is nauwelijks consensus.
Daarom zou ik de nieuwe Tweede Kamer willen adviseren om de komende periode te gebruiken om op basis van wetenschappelijk onderzoek en in overleg met betrokken organisaties, experts en gebruikers, na te denken over nieuw drugsbeleid dat de minste gevaren oplevert voor de volksgezondheid, de kosten van drugshandhaving beteugelt en recht doet aan de keuzevrijheid van mensen. Wil jij dat ook? Teken dan de petitie op https://www.startbeterdrugsbeleid.nl/.
